0 0 0000

Sinemada 'terra incognita'yı keşfedebilmek...

Sinema, hem Avrupa'da, hem de Amerika'da aynı zaman dilimlerinde dünyaya gözlerini açtı. Ama şu ân Amerika'da sinema diye bir şey kalmadı; bağımsız sinemacılarla deneysel sinemacılar hariç tabiî. Zaten onlar da Amerikalı değiller; Amerika'daki Avrupalılar.

Avrupa'da da sinemanın bir sanat ve dil olarak yeni ufuklar kazandığını söyleyebilmek zor artık; hele de Antonioni ve Bergman da aradan çekildikten sonra. Sinema Amerika'da bitti; Avrupa'da ise bitmediyse de can çekişiyor.

Amerikalılar, sinemayı, hem Amerikan toplumunun, kültürünün ve sığ değerlerinin yeniden üretilmesinde, Amerika'nın bir erime potasına dönüştürülmesinde; hem de dünyanın Amerikanlaştırılmasında kötü bir propaganda makinasına dönüştürdüler ve bitirdiler.

Avrupalılarsa, 1960'larda, 1970'lerde gözlendiği kalibrede, çapta sinema yapamıyorlar artık. Avrupalılar da popüler ve vulger Amerikan kültürünün ayartıcı câzibesine kaptırmış durumdalar kendilerini. “Derin” Avrupa kültürü ve düşüncesi can çekişiyor çünkü.

Sinemayı, Amerika'nın ve Avrupa'nın dışındaki coğrafyalar -Çinliler, Latin Amerikalılar, İranlılar, Koreliler vs.- yapıyorlar artık.

Sinema bir form'dur, bir vasıtadır. Güçlü bir sinema yapabilmenin yolu, köklü bir kültürün, medeniyetin oluşturduğu vasatın sinemaya esaslı bir ruh üfleyebilmesinden geçer. Yani sinema yapılan ülkenin kültür ve medeniyet vasatı ne kadar güçlü, köklü ve yaratıcı ise, orada yapılan sinema (=vasıta) da o ölçüde güçlü ve yaratıcı olur. Yine normlarınız ne kadar güçlü ve esaslı ise bu normlardan ilham alarak üreteceğiniz bütün formlarınız da, bütün ifade biçimleriniz de, düşüncede, sanatta, edebiyatta kuracağınız bütün diller de o kadar güçlü, esaslı ve ses getirici olur, olacaktır.

Sinema, toplumu yansıtan basit bir ayna değildir. Sinema, toplumu yansıtan bir ayna olarak düşünüldüğü ândan itibaren biter. Amerika'da sinemayı bitiren şey bu sığ anlayıştır.

Aksine sinema; topluma, kültüre, düşünceye, sanata, kısacası hayata üzerinde düşünülmesi, kafa yorulması, fikir beyan edilmesi ve yeni fikirler üretilmesi için ayna tutan bir vasıtadır. Sinema, elbette ki bir vasatın ürünüdür. Ama sadece bir vasatın ürünü olarak kaldığı zaman, sinema olduğu yerde dona ve dura kalır.

Sinemanın yaratıcı bir vasıtaya dönüşmesi, hem içinde doğduğu vasatın ifadesi, hem de o vasatı yeni şekillerde, yepyeni bakışlarla yeniden ifade edebiliyor olabilme katsayısıyla doğru orantılıdır. Bu da, sinemanın toplumun aynası olmasıyla değil; topluma ayna tutabilecek yaratıcı bir ruhla ve kurucu bir iradeyle donanabilmesiyle gerçekleştirilebilir ancak.

Yani, sinema bir hakikat arayışı yolculuğudur. Hakikat ise, keşfedilmemiş bir kıta (terra incognita)dır. Hakikat arayışı, hem fizik, hem de metafizik alanları ihata edebilen derinlikli kültürlerde yaratıcı yolculuklara çıkarır ve yaratıcı keşifler yaptırır insana (=hem filmi yapana, hem de filme bakana).

Batı'da sinemanın can çekişiyor ve kötü bir propaganda aygıtına dönüşüyor olmasının nedeni, Batı kültürünün seküler / dünyevî, dolayısıyla fizik gerçekliği eksene alan, antroposantrik (insan-merkezci, insanı tanrının konumuna yerleştiren, insanı da, Tanrı'yı karikatürize ve yok eden) tek boyutlu bir kültür olmasıdır.

İnsanı hakikat arayışı yolculuğuna çıkarabilen yaratıcı, dönüştürücü bir sinemanın Batı dışı dünyada yapılıyor olmasının nedeni ise, bu coğrafyaların kültürlerinin aynı zamanda fizikötesi gerçekliğe de uzanabiliyor olmasıdır. Binlerce yıllık kültürlerin sinema yaparken topyekûn seferber edilmesi, sinemaya yepyeni soluklar, yepyeni boyutlar getirmiş, Batı sinemalarının ulaşamayacağı noktalara taşımıştır sinemayı.

Türkiye'de de bizim derinlikli bir kültür ve medeniyet birikimimiz var; ama biz, bu birikimin dışına fırlatılmış durumdayız ve “Kunta Kinte”leri oynuyoruz adeta. Böyle bir ülke kaçınılmaz olarak yetenekli insanlar mezarlığına dönüşür.

İşte Kültür Bakanlığı'nın son film destekleme kurulu toplantısında, özgün bir film dili kurma, bunun için az çok bizim medeniyet birikimimizi harekete geçirme kaygısıyla hareket eden Erden Kıral, Ali Özgentürk gibi usta, Derviş Zaim, Nuri Bilge Ceylan gibi parlak ve 8 de genç yönetmene destek verildi. Destekler verilirken, ideolojik kaygılarla hareket edilmedi; önümüze gelen projelerin özgünlüğü ve dil kurma kaygıları öncelendi. Belki de ilk kez böyle bir şey oldu sanırım.

Bu yazı 1,247 defa okundu.